Úlfar Þormóðsson

Er ég sá sem kom eða sá sem fór?

Úlfar Þormóðsson á að baki merkilegan og stórbrotin ritferil sem telur bæði skáldsögur, ádeilurit og heimildastörf. Í áraraðir starfaði hann sem blaðamaður og lagði sitt að mörkum til þess að hafa eftirlit með valdi og þeim sem  með það fara. Í skáldskapnum er eftirlitið einnig fyrirferðamikið og snýr þá að sjálfinu og þeim sem telja sig geta skilgreint það og stjórnað. Þannig veltir hann upp spurningum um skipulögð trúarbrögð og valdníðslu en líka grundvallarspurningum heimspekinnar um hvar sjálfið fyrirfinnst í róti tímans.

Hann hefur sent frá sér skáldsögur, bæði tilraunakenndar og raunsæjar nútímaskáldsögur. En líka umfangsríkar sögulegar skáldsögur um Axlar-Björn, Hallgrím Pétursson og Tyrkjaránið. Lífsbarráttan er alltaf í forgrunni, hvort sem það er brauðstrit fyrr á öldum eða  valdníðsla í nútímasamfélagi. En það er ekki bara skáldskapurinn sem fyrirfinnst hjá Úlfari, heldur hefur hann gefið út til að mynda sögu Frímúrarareglunnar og beint spjótum sínum að því sem hann taldi betur mætti fara í samtímanum. Hann er beittur penni og á auðvelt með að draga upp skarpar og oft hlægilegar myndir af mönnum og málefnum og leggur sig fram við að skemmta lesanda. Auk þessa hefur Úlfar sent frá sér ýmis skrif, til dæmis greinar um trúmál eins og í safninu Þú sem ert á himni (2010) og nú síðast dagbækur frá árunum 2018 til 2019 undir heitinu Fyrir augliti (2020).

I

Fyrsti hluti höfundarverksins samanstendur af verkunum Sódóma – Gomorra (1966), Ákæran: sóknarnefndin gegn séra Páli (1974) og Sambönd, eða blómið sem grær yfir dauðann (1969). Í fyrri bókinni kynnumst við Sigmari Vilbergssyni, skáldi í guðfræðinámi, og tilraun hans til þess að takast á við samtíma sinn. Verkið lýsir firringu stórborgarinnar, sem mótast hefur af drykkju og áhrifum erlends setuliðs. Í upphafi verksins förum við með Sigmari á djammið á Hótel Borg þar sem hann ætlar að ná sér í kvenmann. Hann hefur verið svikin í ástum og ákveður að láta það bitna á gjörvöllu kvenkyni. Lýsingar á ástarleikjum hans eru svakalegar. Svo gerist það sem má ekki gerast. Sigmar verður ástfanginn af stúlku og vill giftast henni. Það krefst aga að breyta líferni sínu en Sigmari tekst það að lokum, með aðstoð sósíalisma. Í flokknum finnur hann loksins þann lífstilgang sem hann saknaði og fann hvorki í guðfræðinni né heldur á djamminu. Hann yrkir sem aldrei fyrr og er afburða ræðumaður. Hann ræðst gegn spillingu og snýr baki við fyrri félögum. En í lok verks kemur á dag að nýi lífstíllinn er jafn brigðull og þeir fyrri þegar unnustan tilkynnir honum að hún hafi verið að gabba hann. Hún, líkt og Sigmar áður, hafi bara viljað hefna sín á karlkyninu vegna svika sem hún upplifði. Hér koma saman skemmtilega skrifaðar lýsingar á Reykjavík þessara ára, hörð gagnrýni á stjórnvöld og æsandi melódrama. Þau tvö fyrrnefndu verða með helstu höfundaeinkenna Úlfars auk þess að flétta og æ flóknari plott einkenna verk hans.

Ákæran: sóknarnefndin gegn séra Páli er skáldsaga með röklegri framvindu og aftur er fléttan í fyrirrúmi. Presturinn Páll er ákærður fyrir brot í starfi og við yfirheyrslu hjá biskup er lesanda hægt og bítandi gert grein fyrir stöðu mála. Persóna klerks er tilvísun í ýmis þjóðsöguminni um fulla og brigðula presta og beitir hann þeim fyrir sig í varnarræðu sinni. En að lokum verður lesanda ljóst að ástæðan fyrir ákæru sóknarnefndar er ekki syndir sr. Páls heldur sú staðreynd að hann nýverið hefur fundið trúna og er farin að predika fyrir söfnuðinn. Þannig virðast sóknarbörnin hafa verið sáttari við prest þegar hann var jafn syndugur og þau, en líkar ekki við það þegar þegar hann fer að boða fagnaðarerindið. Þannig fjallar verkið um synd og sakleysi og allt gráa svæðið þar á milli. Aftur og aftur notar Úlfar trúarstofnannir og boð þeirra sem leikmynd fyrir atburðarrás sem grefur undan boðorðum þeirra. Þetta sést líka seinna í sögulegum skáldsögum hans um Hallgrím Pétursson og Tyrkjaránið.

Næst gefur Úlfar út verkið Sambönd eða blómið sem grær yfir dauðann sem má segja að sé nútíma endursögn á Grimms ævintýrinu „Kona fiskimannsins“ en í því veiðir maður fisk sem uppfyllir óskir en í hvert sinn sem óskin rætist vill konan eitthvað meira. Hér er sama þema nema að við erum stödd á suðurnesjum. Ingvi Jón er skáld eins og Sigmar og lifir ístöðulausu lífi þegar hann kynnist Huldu Rós. Verkið leikur sér að sagnaþátta-formi eins og sést á þessari tilvitnun: „Nokkru eftir að Íslendingar hættu að búa í moldarhreysum og bárujárnsskriflum en tóku að mæla manngildi í harðviði og spónplötum gerðust þeir atburðir er hér greinir frá“ (2). Verkið er einnig undir áhrifum expressjónisma sérstaklega í samtölum og lýsingum á þeim. Á einum stað rennur lestur dánartilkynninga til að mynda saman við samtal móður við barn svo úr verður íslensk hversdagssinfónía. Ingvi Jón og Hulda Rós sem hittast í frjálslegu partíi verða hjón og hefja þátttöku í neyslukapphlaupinu. Engin tími gefst fyrir ljóðlistina því Ingvi Jón þarf að leggja stöðugt meira á sig til þess að mæta kröfum Huldu Rósar um íbúð og aðbúnað. Þau byggja sér hús með vinahjónum sínum og þegar í ljós kemur að Hulda Rós er að halda framhjá Ingva Jóni með vininum kemur Ingvi Jón öllum að óvörum með því að bresta í söng. Þar finnur hann sína hamingju og er frjáls til að gefa sig á vald listarinnar á meðan Hulda Rós giftist sambandsmanninum sínum. Þannig leikur höfundur sér að væntingum lesenda með óvæntum leikslokum.

Í Átt þú heima hér? (1978) erum við stödd í ónefndum bæ við ónefndan fjörð. Þangað flytur Pétur, sem er skáld og póstmaður en ákveður að sækja um stöðu bókavarðar í bænum. Eitt af því sem verður einkennandi fyrir oft hnittinn stíl Úlfars eru mannlýsingar og í þessari sögu finnum við til að mynda lýsingu á Gísla:

Gísli var fremur hár maður vexti, lotinn í herðum, horaður og herptur í hörundi. Hár hans var þunnt og litlaust og óx villt. Augun stór, útstæð og eins og þau flytu sitthvorumegin við hvasst, hátt og eggþunnt nefið. Hann var innmynntur og orðinn tannfár. Hann var maður sérlundaður. (5)

Verkið hefst sem frekar hefðbundin háðsádeila þar sem sögumaður stígur fram og lýsir þessu norðlenska bæjarfélagi á oft miskunnarlausan hátt. Við kynnumst fyrirmönnum, verkamönnum og húsmæðrum, en líka spillingu, kjarabaráttu og framhjáhaldi. Frásögnin hverfist um útkomu bókar sem inniheldur einmitt miskunnarlausa ádeilu á sama bæjarfélag. Það er svo á blaðsíðu 63 að Sigurður strútur tilkynnir okkur að allt, líka það sem á sér stað í kjölfar þess að bókin sé gefin út sé prentað í bókinni. Þá erum við í raun að lesa verkið sem um ræðir, þó að það sé einnig verkið í verkinu.

Átt þú heima hér? er merkileg meðal annars fyrir þær sakir að hún brúar bilið á milli fyrstu verka Úlfars og þeirra sem á eftir koma. Hún er eins og þær þrjár fyrstu flétta, í þetta sinn er um einskonar glæpafléttu að ræða. Kona Péturs hefur misst foreldra sína í bruna og í lok verksins brennur væntanlegt heimili þeirra hjóna í bænum. Lesenda er gefið í skyn að fyrirmenn bæjarins stundi tryggingarsvik með því að brenna ofan af fólki sem þeir vilja losna við úr bænum og að tengdaforeldrar Péturs hafi látist í slíkum bruna. En við þetta bætist svo sjónhverfing verksins sem fjallar um bók Péturs um bæinn sem hann skrifar áður en hann flytir í hann. Sú bók bæði er og er ekki sú bók sem við lesum eins og sést til að mynda þegar lesandi úr bænum hringir í höfund til þess að kvarta yfir bókinni, en höfundur kannast við reiðilesturinn því hann er í bókinni. Slík frásagnarvölundarhús  eiga eftir að einkenna seinni verk höfundar og sést vel í lokakafla verksins „Eftirför“:

Hvað varð um þann sem fór? Hvað varð um þau sem komu? Hvað um alla hina? Kemur sá sem fór? Fara þau sem komu? (97)

II

Bræðrabönd: saga Frímurarareglunnar (1981) er tveggja binda verk um frímúrara á Íslandi. Um er að ræða gríðarlegt samansafn heimilda sem Úlfar hefur sankað að sér í óþökk þeirra sem í hlut eiga. Frímúrarareglan er leyniregla og er því ekki mikið gefin fyrir opinbera umræðu um sín mál. Úlfar hefur heimildir fyrir því að margir áhrifamestu menn landsins hafi verið í þeirra röðum og birtist bókin nútímalesanda eins og vísindaskáldsskapur og alveg með ólíkindum að fólk stundi þetta og mikið áhyggju efni að slík starfsemi eigi upp á pallborðið í lýðræðisþjóðfélagi. En það er einmitt það sem vakir fyrir höfundi hér og í öðrum verkum sem snúa að skipulögðum trúarbrögðum, hann er sífellt að reyna á mörk hins upplýsta lýðræðis þjóðfélags. Þannig hlaut hann á sínum tíma dóm fyrir guðlast þegar hann var ritstjóri Spegilsins en það var grínblað sem tók á málefnum líðandi stundar.

Útgangan: Bréf til þjóðar (1989) er skáldsaga í dæmisögu-stíl sem hefur verið lesin sem uppgjör Úlfars við Alþýðubandalagið og þáverandi formann Ólaf Ragnar Grímsson. Þær deilur snérust meðal annars um dagblaðið Þjóðviljann þar sem Úlfar vann um tíma. Í bókinni er leikur að myndmáli hvað varðar útgöngu. Höfundur vafrar um götur Reykjavíkur og fer yfir stöðu mála og afhjúpar það sem hann álítur hræsni hvort sem það er í stjórnmálum eða öðrum stofnunum samfélagsins. Verkið er gefið út af Frjálsu Framtaki hf. og er sú nafngift auðvita pólitísk ádeila og dæmi um marglaga merkingu hjá Úlfari. Önnur bók af sömu gerð er Eigandasaga 45 (1993) en þar er á ferð skáldverk í dagbókarformi sem er unnin úr reynslu Úlfars af  rekstri á Gallerí Borg. Þar er tekið fyrir svokallað leiðindapakk sem saman stendur af listfræðingum og klíkum í heimi myndlistar. Bæði þessi verk eru mjög bundin samhengi og geta verið torskilin fyrir þann sem ekki þekkir þá viðburði sem urðu kveikjan af þeim. Það á ekki bara við um þessi verk heldur flest slíkra lykilverka að þau verða sjaldan sígild.

III

Syngjandi fiskur (1996) fjallar um óvenjulega atburði í lífi Jósefs Jósef. Sagan hefst þegar honum hefur verið vikið frá störfum og ferðast gegn eigin vilja til Jerúsalem. Þar hittir hann fyrir vitfirringana fimm og kemst að því að sökum deilna milli Guðs og sonar hans hefur hann verið valin til þess að geta af sér nýjum Messías. Hjónabandi hans er lokið og hann hefur glímt við furðulegar kynhvatir og nú er honum gert ásamt sérútvaldri konu að þóknast þessum fyrirskipunum. Hann ritar frásögnina jafnóðum og þegar heim er komið hefst hann handa við útgáfu textans ásamt guðspjalli sem hingað til hefur ekki litið dagsins ljós. Hér er á ferðinni gagnrýni á stofnanavæðingu trúarbragða og leikur að hugmyndum um sannleika og texta. Í verkinu eru vísanir í bæði Búlgakov, Kafka og Gólem en einnig Dante. Í frekar langdregnu endatafli nær ný helgaður Jósef Jósef að svipta hulunni af ýmsum stofnunum þar á meðal Þjóðkirkju, útgefendum og stjórnmálamönnum.

Aftur er hér það meginstef sem fyrirfinnst í mörgum seinni verkum Úlfars. Sögupersóna hrasar, er flæktur í óljóst samsæri, hittir nafnlausar eða rangnefndar konur og kemur af stað frásögn sem tvístrast og margfaldast.

Í verkinu Á Fullu Tungli (1997) kynnumst við I Bessasyni sem hefur stundað fjármálaviðskipti en hefur nú snúið sér að ritstörfum. Hann dettur næstum því í upphafi verks, en nær ólíkt öðrum aðalsöguhetjum Úlfars að rétta sig af þegar hann hrasar. Völundarhúsið verður til snemma í verkinu. I Bessason er sjálfur höfundur en er  jafnframt meðvitaður um stöðu sína sem aðalsögupersóna verksins og ávarpar stundum sögumann. Konur eru víða í verkinu, nafnlausar og dularfullar verur sem sögumaður gónir á og greinir. Eitt sinn fylgist hann með konu missa lyklakippu og eltir hana uppi til þess að skila henni, en jafnvel svo hversdagslegur gjörningur verður umluktur einhverri dulúð sem fylgir konum í verkunum: „Hún galt mér töfrum slungið augnaráð í fundarlaun og sveif á burt með brot úr þanka mínum“ (16)

IV

Þrjár sólir svartar (1988) er söguleg skáldsaga sem gerist á sextándu og sautjándu öld og fjallar um Axlar-Björn og son hans Svein skotta. Eins og kunnugt er var Axlar-Björn illræmdur raðmorðingi sem hlaut hræðilegan dauða við aftöku eftir að hafa drepið að minnsta kosti níu manns. Sonur hans var flækingur, þjófur og að lokum hengdur fyrir nauðgun á Barðaströnd. Þórdís kona Björns bindur þessa tvo menn saman og er bókin rík af lýsingum á mannlífi og fátækt. Hér nýtur höfundur síns bæði í mannlýsingum og ádeilu eins og sést á eftirfarandi tilvitnun, en þegar hér er komið við sögu hefur Axlar-Björn reynt að myrða tvo unglinga og bændur í sveitinni reyna að gera yfirvöldum viðvart. En Guðmundur á Knerri vill ekki hlusta á óhróður um Björn og svo segir:

Gekk hann við svo búið í búr og kom að vörmu spori aftur og mælti þá: Hafa skaltu súrpung þennan að sögulaunum því aldrei skal það um Knerrisbónda sagt að hann hafi sent frá sér soltinn þurfaling. Hunskast þú nú heim í greni þitt og láttu ekki sjá þig í húsum manna hér eftir. (58)

Þó að verkið sé vissulega spennandi hryllingsaga þá er hún fyrst og fremst lýsing á aðstæðum íslenskrar alþýðu þeirra tíma. Það er algegnt minni í sögu jaðarsetra hópa að reynsla þeirra og þekking sé ekki viðurkennd af valdhöfum og það er einmitt það sem gerist í þessari frásögn og veldur því að þessir ótrúlegu atburðir eiga sér stað jafn lengi og raun ber vitni. En þetta verk rímar líka við sjónhverfingalist Úlfars, þar sem þetta er verk í verkinu. Saga Axlar-Björns er römmuð inn af sögu um tilurð verksins. Þrír menn eiga samkvæmt því heiðurinn af henni, Steingrímur, Gísli og höfundur. Allir þjást þeir af miklum og skelfilegum draumförum meðfram skrifum. Gísli ljóstrar því upp í lok verks, þar sem hann situr á Hótel Holti og drekkur Blóð-Maríu að hann og Steingrímur hafi komist að því að þeir séu afkomendur Björns og báðir fundið öxi þess til staðfestingar. Lesandi er þannig skilin eftir á Skólavörðuholti með fullvissu um að afkomendur Axlar-Björns leynist víða.

Hrapandi Jörð (2003) er dæmi um metnaðarfulla sögulega skáldsögu af hendi Úlfars. Þar fylgjumst við með sjóræningjum ræna fólki af Austfjörðum, úr Grindavík og Eyjum með hryllilegri grimmd og færa það á þrælamarkaði í Algír. Á sama tíma kynnumst við aðstæðum fólks fyrir ránið og er þar ekki allt jafn fallegt. Sögupersónur finna sér ýmsar leiðir til þess að lifa af í nýja landinu og á stundum er líkt og þau hafi dottið inn í Þúsund og eina nótt þar sem afdrif þeirra eru ævintýri líkast. En það er ekki bara austrið sem er dularfullt, heldur tímarnir í heild og þannig birtist Ísland okkur líka fullt af göldrum og dulúð. Rauð Mold (2004) er sjálfstætt framhald af verkinu og þar eins og í fyrra bindi gerir Úlfar vel grein fyrir þeirri valdabaráttu sem á sér stað í Algír og hvernig eyjaskeggjar tvinnast inn í það. Þessar bækur eru mikil á fróðleg lesning, og hefur höfundur lyft grettistaki í að kynna sér heimildir. Verkin minna á Vesturfara-bækur Böðvars Guðmundssonar að því leyti að lesendur fá að kynnast þessum framandi heimi með augum sveitamanna. Það er mikið um sögupersónur og væru afdrif sumra í sjálfu sér nóg í tveggja binda verk. Mikil áhersla er á verkhætti til sjós og lands og málfar og orðaforði svo ríkt og myndrænt að lesanda birtist ævintýrið ljóslifandi.

Hallgrímur (2008) fjallar um skáldið og prestinn Hallgrím Pétursson og ferðalag hans frá heimahögum út meginlandsins og aftur til Íslands. Við fylgjum skáldinu frá ári til árs og upplifum það stóra og smáa. Lýsingar Úlfars á Danmerkur-dvöl Hallgríms minna um margt á aðrar skáldsögur á borð við Fall konungs eftir Johannes V Jensen og ævintýri Jóns Hreggviðssonar í Íslandsklukkunni. Í Kaupmannahöfn kynnist Hallgrímur Brynjólfi Sveinssyni og myndast með þeim einlæg vinátta sem varir ævina út. Þannig tekur Brynjólfur við vitundamiðju verksins þegar Hallgrímur er allur og við fylgjum honum til dauðadags. Aftur lýsir Úlfar stöðu almennings af mikilli nákvæmni og réttlætiskennd. Á vissan hátt er hægt að segja að þetta sé saga sem hann hafi skrifað áður, en Hallgrímur er maður sem efast og á ekki alltaf upp á pallborðið hjá yfirvöldum. Sagan fjallar því öðrum þræði um það hvernig hann finnur sinn stað í oft þröngum hugmyndaheimi samtímans.

V

Ævi Úlfars og hlutverk hans sem höfundur leynist víða í verkunum en í Farandskuggar (2011)  fjallar Úlfar um móður sína. Hún er komin með elliglöp og sú þögn sem hefur legið yfir þeirra sameiginlega lífi sækir að höfundi. Hann situr við rúmstokkinn hjá móðurinni og reynir að skilja hugarheim hennar. Miðja verksins er hið mikla áfall sem fjölskyldan varð fyrir  þegar brann ofan af þeim í Málmey, en þar voru þau byrjuð að búa með fjögur börn þegar allt fer í eldinn. Úlfar lýsir sambandi við móður sína af mikilli hreinskilni. Við upplifum áföllin í fjölskyldulífinu frá sjónarhorni barnsins og fylgjumst með því hvernig eirðarleysi og fjarvera föðurins litar líf þeirra beggja. Það er einmitt líf föðurins sem næsta verk fjallar um og nefnist Boxarinn (2012) og er erfið saga af drykkju, óeirð og framhjáhaldi. Lýsir Úlfar því hvernig hann hefur upp á sumum hálfsystkinum sínum sem pabbi hans hefur eignast á laun. Þetta er líka hrífandi saga af því hvernig feðgarnir endurbyggja sitt samband á efri árum eins og kostur er með tilliti til alls þess sem á undan er gengið.

Uggur: Brot úr ævi (2014) er skemmtileg bók og inniheldur lykil að höfundarverki Úlfars. Höfundur lendir í því að handrit sem hann hefur unnið að lengi og hlotið ritlaun fyrir er hafnað. Eftir að hafa reynt að berjast á móti því þarf hann að horfast í augu við þá staðreynd að handritið er ónýtt. Þetta er reynsla sem flestir höfundar hafa þurft að kljást við en er ekki mikið fjallað um. Enda sýna lýsingar Úlfars hversu djúp örvæntingin getur orðið við svona aðstæður. Höfundur fyllist skömm yfir getuleysi, samviskubiti yfir sóun á tíma og fjármunum og sér engan veg út. Sambandið við verkið er svo heitt að höfnunin jafngildir sorgarferli eftir sambandslit eða andlát. Við fylgjum Úlfari eftir á göngu um Reykjavík, í gegnum sorgarferlið. Þegar áfallið verður þá sækir höfundur í fortíðina, en hægt og rólega birtist samtíminn og í bókarok hefur hann risið úr öskustónni og horfir fram á veg. Bókin er uppfull af hugleiðingum Úlfars um bókmenntir fyrr og síðar og er þannig einnig einskonar leiðsögn í sýn hans á bókmenntaarfinn og ritlist sem slíka.

Draumrof (2016) fjallar um mann sem lendir í því að annar skrifar um hann bók, til þess að komast til botns í málinu brýst hann inn í tölvu mannsins og segir þar að auki frá lífi sínu í gegnum velgegni, skilnað og hrun. Bókin fjallar þannig um minni og frásögn og þar segir á einum stað að þau orð sem ekki séu sögð skipti jafn miklu og þau sem eru sögð. Á þann hátt grefur höfundur undan frásögninni og smíðar í leiðinni flókið völundarhús ósagðra og sagðra sagna. Verkið veltir upp heimspekilegum spurningum en leikur sér líka að lesanda. Þá dettur höfundur í upp hafi verks, eins og fleiri persónur hjá Úlfari, á í sambandi við óræðar konur og í verkinu fara fram óljósir fjármálagjörningar. Þannig inniheldur verkið ýmis minni úr höfundarverki Úlfars á sama tíma og það vísar í ævi hans sjálfs. Þrátt fyrir að verkið sé  óleysanleg gáta minnis og minnisleysis þá tekst höfundi að viðhalda spennu gegnum verkið og þar með áhuga lesenda.

Hugvilling (2019) er hægt að lesa sem hinn helming af Draumrofi, en þar uppgvötar rithöfundur að einhver er að býsnast inn í tölvunni og lesa skrif hans. Í ljós kemur að þar er um að ræða uppljóstrara sem hefur komist á snoðir um nýja tækni sem hægt er að nota til þess að fjötra mannkyn um ókomin ár. Þetta óljósa samsæri gegn mannkyninu minnir um margt á það sem á sér stað í öðrum verkum eins og til að mynda Syngjandi fiski og verður textinn magnaðri fyrir vikið. Hér blasir líka við nístandi kímni Úlfars. Höfundur fer undur létt með að breyta einföldustu atvikum hverdagsins í óþægilega fyndnar senur svo jaðrar við hið gróteska.

VI

Útgáfa á verkum Úlfars spanna nú fimmtíu og fjögur ár og innri tími verkana allt frá sextándu öld til dagsins í dag. Þar kennir því ýmissa grasa. En höfundur er samt furðu fylginn sjálfum sér í efnistökum og má segja að flest skáldverkin rannsaki samband einstaklingsins við yfirboðara sína. Hvort sem það eru trúarbrögð, hugmyndafræði eða stjórnvöld.

Sögurnar hefjast oft á því að söguhetja missir fótanna  annað hvort í bókstaflegri eða yfirfærðri merkingu. Persónur Úlfars eru breyskar og þurfa þær að beitalagni við að laga sig að viðteknum gildum. Enda eru gildin líka brigðul hjá Úlfari og sannleikurinn týnist oftar en ekki í völundarhúsum frásagnarinnar. En í verkunum birtist líka óbrigðul kímni og mannkærleikur sem bæði ýtir við og hlúir að lesanda og krefst þess að hann taki afstöðu til samtíma síns.

Rósa María Hjörvar, nóvember 2020

Til þessara greinaskrifa hlaut Bókmenntavefurinn styrk frá

Almenn umfjöllun

Friðrik Þór Guðmundsson, „Bræðrabönd?“ Viðtal við Úlfar Þormóðsson.
Samfélagstíðindi, 2. árg., 1. tbl. 1982, s. 36-44.

Um einstök verk

Boxarinn

Úlfhildur Dagsdóttir: „Feður og synir“
Bókmenntavefurinn, umfjöllun um bækur, sjá hér 

Farandskuggar

Úlfhildur Dagsdóttir „Farandskuggar“
Bókmenntavefurinn, umfjöllun um bækur, sjá hér

Hallgrímur: skáldsaga um ævi Hallgríms Péturssonar

Ólafur Þ. Hallgrímsson „Hallgrímur: skáldsaga um ævi Hallgríms Péturssonar“ (ritdómur)
Kirkjuritið, 75. árg., 2. tbl. 2009, s. 26-28.

Hrapandi jörð

Jón Yngvi Jóhannsson „Nýtt líf í Barbaríinu“
Bókmenntavefurinn, umfjöllun um bækur, sjá hér

Þrjár sólir svartar

Benedikt Gestsson, „Illskan, öxin og guð“
Lokaritgerð við Háskóla Íslands í Almennri bókmenntafræði, Reykjavík, 1995. [Er til aflestrar á Þjóðarbókhlöðu.]

Þú sem ert á himnum

Hjalti Snær Ægisson: „Úlfar Þormóðsson – Þú sem ert á himnum“
Ritdómur, fluttur í útvarpsþættinum Víðsjá á Rás 1, 28. október 2010.

Greinar og viðtöl við Úlfar hafa einnig birst í dagblöðum, sjá t.d. Gagnasafn Morgunblaðsins

2012 – Rithöfundasjóður Ríkisútvarpsins

Tilnefningar

2016 – Menningarverðlaun DV í bókmenntum: Draumrof