Rithöfundurinn og sögukennarinn Helgi Ingólfsson hefur sent frá sér skáldverkið Þegar kóngur kom. Þetta er vissulega athyglisverð bók fyrir ýmissa hluta sakir. Þannig er gengið frá málum að látið er sem sú persóna sem lætur okkur söguna í té sé höfundur bókarinnar en svo er þó ekki og raunar er sú persóna hin eina í bókinni sem er skálduð. Þessi „ég“ segir í upphafskafla bókarinnar frá því að í Ameríkuferð árið 1974 hafi honum áskotnast stílabækur ritaðar á íslensku þar sem sagt er frá atburðum á Íslandi sem áttu sér stað í kringum þjóðhátíðina og konungskomuna hundrað árum áður 1874. Þessi ónefndi maður, ekki-höfundurinn, tekur bækurnar með sér heim til Íslands, setur þær í geymslu og gleymir þeim, finnur þær svo 30 árum síðar og ákveður að ganga frá þeim til útgáfu. Því næst hefst megintexti bókarinnar, hin eiginlega frásögn, frá þeim tíma er í Reykjavík bjuggu aðeins um tvö þúsund hræður, meiri hluti bygginga voru kotbýli og hreysi, kaupmenn danskir, og sjálfstæðisbaráttan á fullu. Sá sem á að hafa skráð þessa sögu í Ameríku á árunum 1906-11 er Móritz Halldórsson, sonur Halldórs Kr. Friðrikssonar yfirkennara við Lærða skólann. Þeir feðgar eru áberandi í frásögninni en auk þeirra ótal persónur sem flestar ef ekki allar lifðu þessa tíma og eru nú að hluta til orðnar persónur í skáldsögu, alla vega að því leyti að orð eru þeim lögð í munn og gerðir skráðar sem áttu sér kannski ekki stað en gætu þó vel hafa gerst.
Þjóðfrægir einstaklingar ganga ljósum lögum á síðu eftir síðu; Steingrímur Thorsteinsson, Matthías Jochumsson, rektor Lærða skólans, Jón ritstjóri Ólafsson, Gestur Pálsson, Sæfinnur á sextán skóm og fleiri og fleiri, svo ekki sé minnst á Foringjann mikla eða bróður Jón eins og hann er oft kallaður. Jón Hjaltalín landlæknir og lögreglumaðurinn Jón Borgfjörð auk söguritarans Móritz eru þeir sem mest koma að morðmálinu sem sagan hefst á. Rannsókn málsins er sem rauður þráður gegnum alla bókina og rétt í lokin að öll kurl eru komin til grafar hvað það varðar eins og gengur og gerist í sakamálasögum. Útúrdúrar frá morðmálinu eru þó býsna margir enda ýmislegt sem gengur á í þjóðlífinu og lífi almennings og fyrirfólks í Reykjavík á þessum tíma.
Stíllinn er með gamaldags sniði og virkar eilítið tilgerðarlegur til að byrja með en venst vel enda fráleitt einhver kansellí-stíll heldur bara lipur texti og þokkalega beinskeyttur. Ævisögur þeirra sem þarna koma við sögu eru nokkrar auk annarra rita. Hefði ugglaust verið hægt að týna sér í alls kyns smáatriðum úr þeim heimildum en Helgi gerir þessu ágætlega skil öllu saman og lesturinn því hinn ánægjulegasti.
Ingvi Þór Kormáksson, febrúar 2010